Δημιουργοί - Μισθωτοί
Το υποκείμενο των πνευματικών δικαιωμάτωνΥποκείμενο της πνευματικής ιδιοκτησίας είναι πάντα ο δημιουργός. Βάσει νόμου δημιουργός ενός έργου νοείται ο αρχικός δικαιούχος του περιουσιακού και ηθικού δικαιώματος επί του έργου. Συνέπεια δε της «αρχής της αληθείας» είναι ότι ο αρχικός δικαιούχος είναι μόνο το φυσικό πρόσωπο, το οποίο αποκτά το ηθικό και περιουσιακό δικαίωμα πρωτογενώς χωρίς διατυπώσεις, ως έχον την ικανότητα να δημιουργεί.
Έτσι, λ.χ. δημιουργός ενός προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή τεκμαίρεται ότι είναι το φυσικό πρόσωπο, του οποίου το όνομα εμφανίζεται πάνω στον υλικό φορέα του έργου κατά τον τρόπο, που χρησιμοποιείται συνήθως για την ένδειξη του δημιουργού. Συνεπώς το όνομα που εμφανίζεται στο πεδίο ιδιοκτήτη (owner) ή κατά περίπτωση στο πεδίο δημιουργού (author) τεκμαίρεται ότι ταυτίζεται με τον κάτοχο του περιουσιακού ή ηθικού δικαιώματος αντιστοίχως.
Πέραν δε τούτου, στα προγράμματα Η/Υ είθισται να συναντάται ηλεκτρονική ένδειξη του δημιουργού στο σύνολο των επιμέρους προγραμμάτων που έχουν δημιουργηθεί και την απαρτίζουν, η οποία παραμένει ανέπαφη και εμφανίζεται εν είδη υδατογραφήματος μόνον κατόπιν πληκτρολογήσεως συγκεκριμένης αλληλουχίας πλήκτρων (για λόγους αποφυγής αλλοιώσεων της) αποτελούμενη από το διεθνές σύμβολο © (το οποίο χρησιμοποιείται διεθνώς για την επισήμανση ύπαρξης πνευματικής ιδιοκτησίας) ακολουθούμενο από το πλήρες ονοματεπώνυμο του δημιουργού, προκειμένου να πιστοποιείται πέραν οποιασδήποτε αμφιβολίας η ταυτότητα του δημιουργού.
Το νομικό πρόσωπο μπορεί να γίνει δικαιούχος του περιουσιακού δικαιώματος μόνο δευτερογενώς, καθώς ως νομική οντότητα, δεν διαθέτει από τη φύση του την ικανότητα πνευματικής δραστηριότητας, συνεπώς δεν δύναται να δημιουργήσει πνευματικό έργο. Απόκλιση από τον κανόνα αυτό προβλέπεται για τα ανώνυμα και ψευδώνυμα έργα. Στις ανωτέρω περιπτώσεις η πνευματική ιδιοκτησία αποκτάται πρωτογενώς από πρόσωπο διαφορετικό από αυτό του δημιουργού, το οποίο μπορεί να είναι και νομικό πρόσωπο. Πρόκειται για τη λεγόμενη πλασματική κτήση που προβλέπεται στο άρθρο 11 του ν.2121/1993.
Τι συμβαίνει με τα έργα συνεργασίας, τα σύνθετα και τα συλλογικά;
Όταν μιλούμε για έργα συνεργασίας αναφερόμαστε σε έργα που έχουν δημιουργηθεί με τη σύμπραξη περισσοτέρων του ενός δημιουργών. Στην περίπτωση αυτή διατηρούν από κοινού και κατ’ ισομοιρία το ηθικό και περιουσιακό δικαίωμα.
Στην περίπτωση των σύνθετων έργων, έργων δηλαδή που έχουν δημιουργηθεί χωριστά και έχουν εν συνεχεία ως τμήματα απαρτίζουν ένα σύνθετο έργο, ο δημιουργός του κάθε τμήματος του σύνθετου έργου διατηρεί το ηθικό και περιουσιακό δικαίωμα επί του τμήματος που δημιούργησε.
Τέλος στα συλλογικά έργα, ήτοι στα έργα που δημιουργούνται από αυτοτελείς συμβολές περισσοτέρων δημιουργών υπό την καθοδήγηση και το συντονισμού κάποιου τρίτου προσώπου, ο κάθε δημιουργός των επιμέρους συμβολών διατηρεί ακέραιο το ηθικό και περιουσιακό του δικαίωμα στη συμβολή του, εφόσον αυτή είναι δεκτική χωριστής εκμετάλλευσης, ενώ ο συντονιστής είναι δικαιούχος του ηθικού και περιουσιακού δικαιώματος επί του συλλογικού έργου.
Ποιος είναι ο δικαιούχος των πνευματικών δικαιωμάτων επί έργου που δημιουργήθηκε σε εκτέλεση σύμβασης εργασίας;
Όταν ένα έργο δημιουργείται από μισθωτό σε εκτέλεση σύμβασης εργασίας, αρχικός δικαιούχος του ηθικού και περιουσιακού δικαιώματος είναι ο δημιουργός. Στον εργοδότη μεταβιβάζεται αυτοδικαίως το πλέγμα των εξουσιών που πηγάζουν από το περιουσιακό και μόνο δικαίωμα, προκειμένου να είναι δυνατή η εκπλήρωση του σκοπού της σύμβασης, εκτός και αν προβλέπεται κάτι διαφορετικό σε αυτή. Δηλαδή, εάν λ.χ. ένας δημοσιογράφος έχει συνάψει σύμβαση εργασίας με μια ημερήσια εφημερίδα, η οποία εκδίδεται σε έντυπη μορφή, τότε μεταβιβάζει στον εκδότη την εξουσία δημοσίευσης, αναπαραγωγής και θέσης σε κυκλοφορία του δημοσιογραφικού του έργου, μόνον σε ό,τι αφορά την έντυπη μορφή του. Αν η συγκεκριμένη εφημερίδα διατίθεται και ηλεκτρονικά, θα πρέπει να προβλέπεται στη μεταξύ τους σύμβαση η παραχώρηση των ανωτέρω δικαιωμάτων και για την ηλεκτρονική μορφή του εντύπου ή την ραδιοτηλεοπτική μετάδοση του πονήματος του δημοσιογράφου, αν πρόκειται για επιχείρηση που δραστηριοποιείται σε πολλών ειδών ΜΜΕ.
